در این یادداشت مقصود بیان مباحث علمی و جزئیات در باره پهنای باند نیست. برای آن تعاریف می توان به سایت های مختلف منجمله ویکی پدیا (که فرضا در توضیح Bandwidth ٬ آن را مقیاس اندازه گیری محدوده فرکانس می داند که معمولا با هرتز اندازه گیری می شود. و یا در توضیح ماژول مخابره همزمان STM-1 را تشریح می کند) و شرکتها (نظیر سخا روش یا پارس آنلاین) مراجعه کرد.
هدف آن است که زمینه ای برای مقایسه امکانات موجود و انتخاب گزینه مناسب برای آموزش مجازی در یک موسسه آموزشی یا دانشگاه فراهم شود و آماری از وضعیت کنونی کشور در این ارتباط ارائه گردد. به ویژه از آنجا که این وبلاگ به آموزش علمی - کاربردی توجه دارد٬ طبیعی است که در این مورد نیز زبان متناسبی را به کار گیرد تا مطلب به صورتی شفاف تشریح گردد و قابل استفاده باشد.
از آنچه در بیان عمومی در کشور ما٬ پهنای باند اطلاق می شود٬ در واقع حجم ممکن مبادله داده اعم از ارسال و دریافت٬ با واحد بیت در ثانیه و اضعاف آن یعنی کیلو٬ مگا٬ و گیگا بیت در ثانیه مورد نظر است. لذا اولا اینجا کمتر هرتز یا اس تی ام مورد استفاده قرار می گیرد٬ ثانیا در بعضی سایتها که بایت ذکر شده٬ مسلما اشتباه صورت گرفته است. مثلا آی تی ایران که خود را اولین پایگاه اطلاع رسانی تخصصی فناوری اطلاعات می نامد٬ در مقاله عرضه اینترنت بی سیم پر سرعت در ایران بارها اشتباها بایت در ثانیه را به جای بیت در ثانیه به کار برده است. در حالی که انتقال داده از طریق مخابرات٬ بیت به بیت صورت می گیرد و در پیمانه های یک بایتی منتقل نمی شود.
همچنین آنچه به عنوان پهنای باند نامحدود در شرکتهای عرضه کننده میزبانی وب و ثبت دامنه نظیر آذر سرور یا پیشگام هاست در باره پهنای باند نامحدود می گویند٬ در واقع اشاره به حجم اطلاعاتی است که کاربران یک سایت می توانند از آن سایت Download کنند. مثلا ممکن است برای یک سایت٬ طبق قرارداد صدگیگابایت در ماه سقف تعیین شده باشد. اگر کاربران شرکت آنقدر از این سایت اطلاعات دانلود کنند که حجم کل از این سقف تجاوز کند٬ سایت با مشکل Bandwidth limit مواجه می شود و دسترسی به آن امکانپذیر نخواهد بود. این مشکل در میان اهل فن ایرانی بیشتر به ترافیک معروف است و به هرحال پهنای باند مورد نظر عموم٬ این ظرفیت نیست. هرچند نه در مورد حجم کل تبادل ماهانه یا سالانه اطلاعات و نه در مورد حجم بیت هایی که در یک ثانیه مبادله می شود٬ نمی توان از عدم محدودیت صحبت کرد. اصولا زندگی٬ به ویژه در عرصه فنی٬ انتخاب محدودیتهای متناسب با شرایط است.
پس پهنای باند حجم ممکن ارسال و دریافت بیت ها در ثانیه است. گرچه این مفهوم با سرعت انتقال نزدیک است٬ اما با آن یکی نیست. سرعت به عوامل دیگری هم بستگی دارد. مسیری را در نظر بگیریم که در هر لحظه ۴ خودرو می توانند از عرض آن عبور کنند. نمی توان از روی چهار باند بودن یک مسیر٬ تعیین کرد که چند خودرو در هر ساعت از آنجا عبور کرده اند. برای چنین محاسبه ای به سرعت تردد خودروها٬ میزان ترافیک در ساعت مفروض٬ و حتی طول متوسط خودروها نیاز داریم. اگر بر سر راه این خودروها٬ چراغ های راهنمایی متعددی قرار داشته باشد٬ ممکن است برخی از رانندگان عبور از یک مسیر دیگر را - گرچه دو بانده باشد - ترجیح دهند. در مورد پهنای باند هم میزان اطلاعاتی که در یک مسیر مبادله می شود اهمیت دارد.
شرکتهای عرضه کننده پهنای باند می دانند که همه مشتریان در هر لحظه از تمام ظرفیت موجود استفاده نمی کنند. سازندگان خودرو هم می دانند که همه خودروها همیشه در خیابانها در حال تردد نیستند. لذا خودروهای تولیدی بیشتر از ظرفیت خیابانهای شهر خواهد بود. در مورد پهنای باند هم بحث اشتراک و اختصاص مطرح می شود. اگر پهنای باند به صورت مشترک یا shared مورد استفاده قرار گیرد٬ طبعا ارزان تر از حالتی است که به صورت اختصاصی یا dedicated باشد. اطلاعات مورد نیاز شما معمولا در کسری از ثانیه مبادله می شود و بقیه وقت شما به خواندن اطلاعات دریافتی یا نوشتن و آماده کردن اطلاعات ارسالی می گذرد. پس در این فواصل٬ دیگران می توانند از این مسیر استفاده کنند. در عین حال شما می توانید در مواردی که لازم است اطلاعات زیادی را مبادله کنید٬ از تمامی این پهنا برای کار خود استفاده نمایید. به همین دلیل اگر رایانه ای که قبلا به تنهایی از اینترنت پرسرعتی استفاده می کرده است٬ شبکه شود و چندین رایانه از همان یک خط استفاده کنند٬ تفاوت محسوسی در سرعت مشاهده نخواهند کرد.
از سوی دیگر تعداد خودروهای یک شهر ممکن است از تعداد خودروهای شهر مشابهی بیشتر باشد اما به دلیل نوع استفاده از خودرو و نیز رعایت بهتر مقررات رانندگی٬ سرعت حرکت خودرو ها در این شهر بیشتر هم باشد. عریض کردن خیابان در جایی که مسیرها پر از دست انداز است٬ مشکلی را حل نمی کند. طبیعی است که اگر اینترنت شما مرتب دچار اختلال می شود و یا اگر یک مسیر به مشترکین زیادی واگذار شده است٬ بهتر است به جای تقاضای افزایش پهنای باند٬ تلاش کنید این مشکلات برطرف شود.
اما بزرگراههایی هستند که همواره در آنها خودروهای زیادی تردد می کنند. بدیهی است که مشکل ترافیک در چنین مسیری با توصیه به رعایت حق تقدم قابل حل نیست. گاهی لازم است اندازه خودروها را کوچک کنید تا در فضای هدر رفته به خاطر ماشین های تک سرنشین صرفه جویی شود. اگر نوع کار شما به صورتی است که فرضا برای آموزش مجازی دائما به مبادله عکس و فیلم و دانلود فایل نیاز دارید٬ در درجه اول با تکنیکهایی می توانید در حجم مبادله صرفه جویی کنید. مثلا شاید بتوان بخشی از فیلم ها یا فایل ها را روی لوح فشرده به فراگیران یعنی دانشجویان و تعلیم گیرندگان تحویل داد و سپس با برنامه برخط یا online ٬ آن فیلم ها و فایل ها را روی صفحه نمایش کاربر نشان داد. یعنی یک تعامل بین رایانه ها هم صورت گیرد. یا می توان حجم اطلاعات را فشرده سازی کرد. در بسیاری از موارد می توان یک فایل حجیم تصویری را با کاهش نامحسوس کیفیت آن٬ بسیار کوچکتر کرد.
اگر در بزرگراه مفروض ما٬ با این چاره اندیشی ها بازهم ترافیک سنگین بود٬ حتما تعریض یا افتتاح مسیرهای جدید مطرح می شود. شاید بتوان گفت افزایش پهنای باند برای آموزش مجازی آخرین راه است. زیرا در این مورد همخوانی کل سیستم مطرح است. اگر خودروها در بزرگراه عریضی حرکت کنند که در قسمتی از آن پل باریکی قرار داشته باشد٬ طبیعی است که سرعت همه بزرگراه٬ کمابیش از سرعت حرکت روی آن پل تبعیت می کند. در آموزش مجازی نیز موسسه ارائه کننده آموزش٬ وضعیت اینترنت در کل جامعه را در نظر می گیرد. در بسیاری از کشورهای پیشرفته٬ عموم مردم با ظرفیت ۵۱۲ کیلو بیت بر ثانیه به اینترنت دسترسی دارند. در مواردی این ظرفیت به ۳ مگابیت در ثانیه هم می رسد. در سطح شرکت ها و موسسات٬ صحبت از سرعت چند ترا بیت برثانیه است. در ایران٬ میزان پهنای باند اینترنت کشور ۴ گیگابیت بر ثانیه است٬ مراکز آموزشی و پژوهشی با ایجاد شبکه فیبر ٬ امکان اتصال داخلی را با پهنای باند بیش از یک گیگابایت دارا هستند٬ پهنای باند موسسات آموزشی دولتی معمولا بیش از یک تا سه مگابایت است و در مواردی نظیر دانشگاه شهید بهشتی مرتبا این پهنای باند رشد می کند - از ۹ مگابایت به ۱۹ مگابایت رسیده است و لازم است تا ۲۶ مگابایت افزایش یابد - و بسیاری از ادارات از خطوط پرسرعت یا امکانات Wi-Fi یا دیگر امکانات wireless استفاده می کنند٬ اما در مورد عموم جامعه هنوز سرعت ها بسیار پایین است.
تعداد کاربران اینترنت در ایران بین ۸ تا ۱۶ میلیون نفر تخمین زده شده است. از این تعداد شاید سه هزار نفر از امکان WiMax استفاده می کنند٬ صدهزار نفر به خطوط پرسرعت ADSL دسترسی دارند - که ۸ مگابیت در ثانیه دریافت و یک مگابیت در ثانیه ارسال را امکانپذیر می کند و می تواند به صورت شبکه کابلی٬ سایر خدمات نظیر تلویزیون خانگی را هم فراهم کند - اما ۹۰٪ کاربران هنوز از ارتباط Dial-up استفاده می کنند. در این ارتباط نه تنها خط تلفن آنها اشغال می شود - و طبعا ترجیح می دهند هم برای کاهش هزینه ارتباط و هم برای استفاده از تلفن٬ از آموزش مجازی به صورت برخط کمتر استفاده کنند - بلکه این خطوط در بهترین حالت ۵۶ کیلوبیت برثانیه سرعت را پشتیبانی می کنند که در عمل ۴۶-۳۰ کیلوبیت بر ثانیه است و حتی گاهی به ده kb / s می رسد.
پس شرکت آموزش دهنده٬ باید محتوای الکترونیکی دروس خود را در حال حاضر در این محدوده تهیه کند. حتی اگر محدودیت ۱۲۸ کیلوبیت پهنای باند برای مصارف خانگی را هم - که برابر ظرفیت خطوط E1 است - در نظر نگیریم٬ بازهم تهیه کنندگان محتوای الکترونیکی باید سطح عمومی دسترسی به اینترنت در کشور را درنظر بگیرند.
معاون مدیرکل دفتر مدیرعامل و روابط عمومی شرکت ارتباطات زیرساخت، از آغاز فراخوان عمومی 20 روزه جمع‌آوری پیشنهادات متقاضیان به منظور بهره‌برداری بهینه از شبکه ویدئو کنفرانس از هفته آینده خبر داد.
به گزارش هموطن سلام٬ محمد چهره‌قانی با بیان این که هم‌اکنون شبکه ویدئو کنفرانس آماده بهره‌برداری است، اظهار داشت: هنگامی که بخش خصوصی در بازاریابی فعال شود، شبکه ویدئوکنفرانس نیز بسیار فعال‌تر معرفی می‌شود، به گونه‌ای که همگان کاربردهای بیشتری برای این شبکه قائل خواهند شد.
وی ادامه داد: در مدت زمان 20 روزه فراخوان، شرکت زیرساخت پیشنهادات متقاضیان را جمع‌آوری می‌کند و در بهمن ماه شرکتهای بازاریابی شناسایی خواهند شد. شرکت زیرساخت دارای این آمادگی است که به طور مستقیم شبکه را در هر منطقه از ایران بین دو تا 37 نقطه برای فعال کند. در حال حاضر، تنها تعرفه بین دو نقطه به تصویب رسیده است، ولی با بسط و توسعه شبکه ویدئو کنفرانس به 37 نقطه، تا چند روز آینده تعرفه بین چند نقطه و حداکثر تا 37 نقطه ابلاغ خواهد شد.
وی، گفت: آموزش و پزشکی از راه دور به‌گونه‌ای که نیازی به جابه‌جایی اساتید، پزشکان و بیماران در سراسر کشور نباشد، از مزایای این شبکه محسوب می‌شود.