از آنجا که آشنایی با مبانی و تعاریف پژوهش ، شرح وظایف کارشناسان پژوهشی ، آشنایی با قوانین ومقررات مرتبط با محققان و اعضای هیئت علمی و .... از جمله مطالب و ضروریات مورد نیاز کارشناسان و همکاران محترم می باشد . بر آنیم تا با ارائه برخی مطالب مقدماتی موضوعات مرتبط را در بوته نقد و بررسی وگفتگو بگذاریم . امیدواریم با همت بلند و همفکری شما دوستان و برخورداری از مطالب جذاب و ارزنده شما عزیزان، فرایند ارتقاء کارشناسی خود را بهبود داده و خدمتی هر چند ناقابل را تقدیم دوستداران پژوهش نماییم.
این مطلبی است که در وبلاگ آینه پژوهش توسط جناب آقای فرهاد سلطانی فر در بیان هدف و انگیزه وبلاگ یادشده آمده است. در آن وبلاگ٬ آیین نامه ها و بخشنامه های متعدد و مختلف مرتبط با هیئت علمی درج شده است که می تواند برای استادان محترم بسیار مفید باشد. مثلا در پست ۶۳۸ در مورد شرکت در سمینارها و کنفرانسها آمده است:
اعضای هیات علمی تمام وقت دانشگاه که در داخل و خارج از دانشگاه فعالیتهای تحقیقاتی منجر به ارائه مقاله داشته باشند و بخواهند مقاله خود را به نام دانشگاه در سمینارها و کنفرانسها ارائه نمایند، کلیه هزینه های ریالی بلیط رفت و برگشت ، هزینه خروج ، اقامت و ثبت نام آنها براساس قوانین مربوط پرداخت خواهد شد و در مدت خروج آنها حکم ماموریت بدون حق ماموریت برای آنها صادر خواهد شد .
شرکت اعضای هیات علمی در دوره های کوتاه مدت تا پانزده روز با استفاده از مرخصی و پرداخت هزینه آنها بجز حق اقامت و ثبت نام بر طبق مقررات بلامانع است. حضور در دوره های طولانی و بیشتر از این مدت باید به تصویب شورای پژوهشی دانشگاه برسد.
اما یک نکته بسیار مهم در اینجا وجود دارد که این وبلاگها را نامعتبر می کند و متاسفانه تلاش جناب آقای سلطانی فر ٬ به اهداف یاد شده نمی رسد. یعنی یک استاد نمی تواند با خواندن این قسمت٬ برای رفتن به یک کنفرانس بین المللی تصمیم گیری کند٬ بلکه باید حتما به سوابق و مکاتبات موجود در دانشگاه مراجعه کند تا به این پرسش ها بتواند پاسخ دهد:
این نوشته به کدام قانون یا آیین نامه یا بخشنامه استناد کرده است؟ مجوز مورد استناد چه شماره و تاریخی دارد و توسط کدام نهاد تصویب شده است؟ آیا دانشگاه مفروض هم تابع این مقررات هست؟ آیا این مقررات در زمان حال نیز معتبر است و اصلاح نشده است؟
وبلاگ آینه پژوهش یک گام مثبت خوب٬ اما ناکامل است که به دلیل عدم ذکر منبع و محدوده مقررات و نیز عدم درج تاریخ هر یادداشت٬ می تواند حتی در آینده٬ پاسخ نادرستی به جستجوکنندگان وب بدهد: آنچه در برابر آینه بوده عوض شده است٬ اما آینه همچنان تصویر قبلی را نشان می دهد!
از جناب آقای سلطانی فر و دوستان وبلاگ نویس که در حوزه خاص خود به بیان اخبار و ذکر مستندات می پردازند انتظار می رود ضمن توجه به این دو نکته اساسی٬ امکان ارتباط با خوانندگان و پاسخ به سئوالات آنان را فراهم آورند تا آن اهداف بزرگ انسان دوستانه و فرهنگی بیشتر تحقق یابد.
وبلاگها، ویکی‌ها و گروههای مباحثه با ایجاد محیط نوشتاری غیر رسمی و تعاملی فاصله میان نویسنده و خواننده را از بین می‌برند. از این فرصت استفاده کنید و با تمیز، پویا و محاوره‌ای نوشتن مطلبتان به آنها چنان احساس راحتی را القا کنید که تصور کنند در لابه‌لای کلمات شما با دوست نزدیکشان سخن می‌گویند.
بلاگ نویسی
بلاگرهای بزرگ از روی اطلاع و استناد شخصی و با صدای زنده و صادق سخن می‌گویند. آنها با ارسال پست‌هایی که خواننده را به اظهار نظر ترغیب می‌کند فضای مناسبی برای ایجاد محاوره های مولد به وجود می‌آورند .
برای نوشتن یک وبلاگ خوب در مورد موضوعاتی بنویسید که درموردشان اطلاعات کافی دارید و به آنها علاقه مندید. در مورد موضوع، خوب تحقیق کنید و گزارش‌هایتان را خوب بنویسید. مهارت‌های مقاله نویسی‌تان را به خدمت بگیرید و با استفاده از راوی اول شخص خواننده را به فضایی راحت، صادقانه و پرکشش ببرید. وقتی چیزی را نمی دانید از اذعان به بی‌اطلاعی نترسید. بلاگرهای بزرگ پست خود را جمله آغازین یک مکالمه می‌بینند نه سخن پایانی.
ویکی ها
ویکی ها نهایت کار با گروههای کاری هستند. از استفاده از اول شخص اجتناب کنید و نوشته‌های خود را با لحن و جریان مقاله موجود همگون سازید. ویکی‌ها به طور معمول جای اظهار نظرهای شخصی و تحلیل نیستند. حقایق و موارد بحث انگیز را با زبان واضح شسته رفته و بی طرف بیان کنیم.
گروههای مباحثه
اداره یک گروه مباحثه خوب مثل میزبانی یک برنامه رادیویی است. سئوال‌هایی مطرح نکنید که جوابشان بله یا خیر باشد. از حکایت‌های شخصی افراد بپرسید. درک کنید که مردم گهگاه نیاز به پرسه زدن و درددل کردن دارند. اما سعی کنید پیش از آنکه از موضوع اصلی منحرف شوید، رشته بحث را دوباره در دست بگیرید و مهم‌تر از همه تحرک بحث را حفظ کنید.
هیچ کس نمی‌تواند یک گروه مباحثه را 24 ساعته و 7 روز هفته فعال نگاه دارد. شما برای حفظ گروه‌تان به کمک اعضای گروه و نرم افزارتان نیازمندید. اما می‌توانید با پرسش‌ها و اظهارنظرهای حساب شده مثال خوبی برای دیگر اعضای گروه باشید.
چند نصیحت کلی
هرچه کوتاهتر بهتر: خوانندگان نویسندگانی را می‌پسندند که وقتشان را هدر نمی‌دهند . برای بیان افکارتان از زبان ساده و مستقیم استفاده کنید. این نوع بیان به مراتب ارتباط بهتری با مخاطب برقرار می‌کند تا نمایش کلمات و اصطلاحات قلنبه سلمبه‌ای که سر کلاس‌های کسالت آور ادبیات به خوردمان می‌دادند.
افعال معلوم: "انجام بده"؛ نه "انجام داده خواهد شد". جملات مجهول را برای زمانی نگه دارید که فاعل را نمی‌شناسید. مثل گزارش‌هایی که از دادگاهها و جرائم تهیه می‌کنید. حتی در آن صورت هم سعی کنید تا حد امکان ماجرا را با افعال معلوم بیان کنید.
افعال شدید: بهترین افعال آنهایی هستند که حرکت را نشان می‌دهند. اگر حین نوشتن متوجه شدید که زنجیره‌ای از افعال ارتباطی ضعیف به کار برده‌اید، لحظه ای درنگ کنید و درباره حرکت و اتفاقی که در پست‌تان روی می‌دهد بیندیشید و یک‌بار دیگر مطلبتان را فقط با استفاده از اسم و فعل چرک نویس کنید تا به واژگان بهتری برای مطلبتان برسید.
منابع استنادی: اگر به خوانندگان منبع اطلاعاتتان را معرفی نکنید بسیاری از آنها تصور می‌کنند که آن را از خودتان درآورده‌اید. شما که این کار را نکرده اید، نه؟
مشخص ساختن منبع برای شما اعتبار ایجاد می‌کند چون به خوانندگان این حس را می‌دهد که شما چیزی برای پنهان کردن ندارید و هر زمان که لازم باشد می‌توانند کار شما را چک کنند.
هایپرلینک کردن مفهومی: مطالب آنلاین باید به حالت شاخه‌ای ارائه شوند تا خواننده اجازه پیدا کند از یک مطلب به مطلب دیگری رفته و محتوایی مکمل یا با جزئیات بیشتر، بسته به میزان علاقه‌مندی خود، پیدا کند. تقریبا همه کارهای روزنامه نگاران منبع دارد . اما در شرایط آنلاین برای نویسنده این امکان وجود دارد که خواننده را مستقیما به منابع مکمل لینک بدهد. در زمانی که گزارش می‌دهید URLهای منابع را یادداشت کنید و سپس با استفاده از هایپرلینک آنها را درمطلب‌تان جا دهید.
سعی کنید تا حد ممکن از آوردن خود URL ها خودداری کنید و عبارت "اینجا را کلیک کنید" را استفاده نکنید. شما می‌توانید با کمی حوصله اسامی مناسبی برای هر URL پیدا کنید.
قالب بندی: با استفاده از لیست ها، سرتیترهای توپر و دیگر ابزار قالب بندی HTML به صفحات‌تان رنگ و لعاب دهید.
URL تک موضوعی: اگر در سایت‌تان از سیستم های تبلیغاتی موضوعی مثل Google Ad Sense استفاده می‌کنید، با محدود کردن هر URL به یک موضوع می‌توانید به نرم افزار کمک کنید تا مناسب‌ترین آگهی های مرتبط با موضوع صفحه شما را انتخاب کند.
کنترل دیکته: همیشه دیکته کلماتتان را دستی و یا با استفاده از نرم افزارهای کنترل دیکته چک کنید .
تبدیل نوشتار مکتوب به نوشتار دیجیتالی با استفاده از تکنولوژی‌های نوین اطلاعات و ارتباطات شاخه جدیدی از روزنامه‌نگاری به عنوان روزنامه‌نگاری آنلاین را در دنیای امروز پدید آورده است به طوری که برای فعالیت روزنامه‌نگاری و انتشار اخبار و اطلاعات دیگر به بودن در محیط تحریریه‌ها و گذراندن مراحل چاپ و توزیع و صرف هزینه‌های بالا نیازی نیست.
روزنامه‌نگاری آنلاین چیست؟
همانگونه که بین خبرنگاری در تلویزیون و خبرنگاری برای مطبوعات باید تفاوت قائل شد، چنین تفاوتی بین روزنامه‌نگاری آنلاین و روزنامه‌نگاری کاغذی نیز به چشم می‌خورد. به عبارت دیگر آنچه که برای چاپ مفید است لزوما برای صفحه کامپیوتر کارآیی ندارد. با اینترنت ما صاحب رسانه‌ای هستیم که همزمان می‌تواند تصویر، نوشتار و صورت را با هم درآمیزد، و در واقع یک مالتی‌مدیا (چندرسانه‌ای) است. شما در این رسانه امکان لینک دارید؛ بدون هیچ محدودیتی و با سرعت بالا می‌توانید اطلاعات را از مکانی به مکان دیگر منتقل کنید.
فضا نامحدود است به همین دلیل می‌توانید وارد عمل شوید و کارتان را توسعه دهید. شما قادرید که بلا‌فاصله و به فوریت اخبار را منتشر کنید و سرانجام تعامل وجود دارد، خلق موقعیت‌هایی که منجر به شرایط ارتباط بهتر بین فرستنده و گیرنده می‌شود.
به‌کارگیری زبان ساده، برجسته‌سازی کلمات مبهم، تجزیه متن به پاراگراف‌های کوچکتر، با تیتر و زیرتیتر یا استفاده از تمهیداتی مانند فهرست کردن نکات مهم و امثال آن، از جمله نکاتی است که می‌تواند در جذب مخاطب در محیط وب موثر باشد.
بر این اساس روزنامه‌نگار آنلاین باید به مهارت‌های روزنامه‌نگاری چاپی از نظر درک ارزش‌های خبری، مهارت‌های مربوط به گردآوری مطالب از منابع آنلاین، مهارت‌های پردازش مطالب در محیط‌های الکترونیک، دیجیتال و آنلاین، مهارت‌های مربوط به توزیع مطالب و مهارت‌های مربوط به کاربرد منابع موجود در این محیط‌ها مسلط باشد.
روزنامه‌نگاری آنلاین در ایران
در دنیای امروز روزنامه‌نگارانی وجود دارند که تنها برای نسخه الکترونیکی روزنامه‌ها می‌نویسند؛ اما روزنامه‌نگارانی هم وجود دارند که برای هر دو نسخه چاپی و الکترونیکی روزنامه‌ها کار می‌کنند.
در ایران به علت آنکه روزنامه‌نگاری اینترنتی چندان فراگیر نیست، تعداد کسانی که تنها در اینترنت می‌نویسند، اندک است. بیشتر روزنامه‌های ایرانی تنها مطالب نسخه‌های کاغذی را بر روی اینترنت قرار می‌دهند؛ ولی روزنامه آنلاین ندارند. البته تاکنون دو تا سه روزنامه آنلاین که با نسخه چاپی‌شان تفاوت ویژه‌ای دارند و مطالب به‌روز بر روی سایت آنلاین خود قرار می‌دهند، فعالیت می‌کنند، اما به طور عملی هنوز روزنامه‌نگاری آنلاین را درک نکرده‌ایم و در حقیقت با معیارهای واقعی روزنامه‌های آنلاین فاصله بسیاری داریم، چراکه روزنامه‌های ما هنوز از شیوه‌های سنتی جدا نشده‌اند، آنها گمان می‌کنند روزنامه‌نگاری آنلاین تنها منتشر کردن یک نوشته در اینترنت است. این در حالی است که روزنامه‌نگاری آنلاین با روزنامه‌نگاری کاغذی تفاوت‌های خاص خود را دارد.
روزنامه‌نگاری که در این فضا فعالیت می‌کند باید با محیط وب آشنا باشد و چگونگی استفاده از ابزارهای آن را بشناسد. در حقیقت باید تسلط کامل بر این فضا داشته باشد تا بتواند با مخاطبان خود ارتباط تعاملی برقرار کند. از سوی دیگر مخاطب فضای وب با مخاطب روزنامه‌نگاری کاغذی تفاوت دارد و باید به نیازها و شرایط آن توجه ویژه‌ای داشت. از این رو دانشکده‌های روزنامه‌نگاری و موسساتی که به طور آزاد به آموزش این حرفه می‌پردازند، باید سرفصل مستقلی را برای روزنامه‌نگاری آنلاین اختصاص دهند، البته اخیرا در این زمینه اقداماتی انجام شده است که باید دید با عملی شدن آن، چه تاثیری بر رشد و توسعه این شیوه از روزنامه‌نگاری خواهد داشت.
فقدان دانش دیجیتالی
فقدان دانش دیجیتالی در روزنامه‌های آنلاین یکی از عواملی است که سبب شده روزنامه‌نگاری آنلاین کارکردهای خاص خود را در ایران نداشته باشد؛ چراکه به نظر می‌رسد، داشتن رسانه‌های آنلاین در فضای اینترنت مانند بسیاری از مسائلی که در ایران مد می‌شود، از اهمیت برخوردار است، غافل از این‌که رسانه آنلاین به بینش دیجیتال نیاز دارد. به طور مثال در هر یک از شاخه‌های علمی، اقتصادی، ارتباطات و اجتماعی با موضوعات مشابه، این پتانسیل وجود دارد که رسانه‌های آنلاین بی‌شماری فعالیت کنند، اما ظاهرا به دلیل نبود مدیریت صحیح و ضعف نیروهای این سایت‌ها در تولید محتوا، رسانه‌های محدود فعلی دچار روزمره‌گی و تکرار شده‌اند. برخی از کارشناسان نیز عنوان می‌کنند؛ علی‌رغم این که حدود 10 سال است وارد فضای آنلاین شده‌ایم، اما به تناسب آن هنوز نیروهای توانمند در فضای روزنامه‌نگاری آنلاین تربیت نشده‌اند و ما هنوز با ضعف نیرو مواجهیم؛ شاید به زحمت بتوان به تعداد انگشتان دست افرادی را پیدا کرد که در حوزه رسانه‌های آنلاین تخصص داشته باشند.
محتوای کیفی مطالب روزنامه‌های آنلاین
برخی دیگر از کارشناسان نیز معتقدند روزنامه‌های آنلاین در ایران، بیشتر بر اساس چشم و هم‌چشمی راه‌اندازی می‌شوند؛ این روزنامه‌ها یا سایت‌ها، بیشتر اوقات در به‌روز کردن مطالب خود مشکل دارند و حتی آرشیو آنها به چندین ماه گذشته مربوط است. به عنوان نمونه وقتی به آرشیو سایت آنلا‌ینی مراجعه می‌کنی، متوجه می‌شوی از زمان آرشیو مطالب یک تا دو ماه عقب‌تر است. محتوای کیفی مطالب آنها نیز از سطح مطلوبی برخوردار نیست و بیشتر به برداشت و کپی کردن از سایر سایت‌ها و روزنامه‌ها بسنده کرده‌اند؛ البته در این میان، تعدادی سایت‌های خبری و روزنامه‌های آنلاین شکل گرفته‌اند که با یک مدیریت خبری منسجم توانسته‌اند تا حدود بسیاری از شکل چاپی روزنامه‌ها فاصله بگیرند.
تفاوت روزنامه‌نگاری کاغذی با روزنامه‌نگاری آنلاین
آیا روزنامه‌نگاری کاغذی با روزنامه‌نگاری آنلاین به لحاظ تکنیک کار، تفاوت ویژه‌ای دارد؟ برخی کارشناسان معتقدند در واقعیت چنین مساله‌ای وجود ندارد، زیرا خبر، مصاحبه یا گزارش، برای یک رسانه سایبر از همان قوانین رسانه کاغذی تبعیت می‌کند،حتی در هیچ یک از منابعی که درباره روزنامه‌نگاری آنلاین و سایبر نوشته شده، به نحوه نگارش و تنظیم خبر و گزارش در این نوع روزنامه‌نگاری اشاره نشده است؛ بلکه به چگونگی استفاده از تکنولوژی‌های نوین اطلاعات و ارتباطات (اینترنت)، برای جمع‌آوری اطلاعات، نوشتن و انتشار خبر تاکید دارد. تنها تفاوت روزنامه‌نگاری کاغذی و سایبر در برخی مسائل ظاهری است، چراکه هنوز در ماهیت آموزش روزنامه‌نگاری منبعی وجود ندارد که فنون خبرنویسی در اینترنت را مطرح کند، در حقیقت دانش تازه‌ای درباره تکنیک‌های خبرنویسی در فضای سایبر شکل نگرفته است؛ اما متاسفانه در کشور ما برخی حرف‌های عجیب و غریبی می‌زنند و تفاوت عظیمی را میان روزنامه‌نگاری سایبر و کاغذی فرض می‌کنند. البته یکسری پیشنهادات برای خبرنویسی در فضای سایبر، برای درک بهتر مخاطب وجود دارد، به عنوان نمونه مخاطب آنلاین به طور معمول مطالب را به دقت مطالعه نمی‌کند و بیشتر ترجیح می‌دهد آنها را اسکن کند، از این رو بهتر است برای این فضا از عکس‌های متنوع و شرح آن استفاده کرد یا فواصلی میان پاراگراف‌ها نهاد؛ اما تمام این مسائل ما را از تیتر، روتیتر و سوتیترها بی‌نیاز نمی‌کند.
از این رو دیواری میان روزنامه‌نگاری کاغذی و روزنامه‌نگاری آنلاین وجود ندارد، اما در کشورمان گاهی مشاهده شده که از روزنامه‌نگاری آنلاین به عنوان مساله بسیار متمایز یاد می‌شود و به اختراعات عجیبی برای خبرنویسی در این حوزه دست می‌زنند، این درحالی است که در منابع روزنامه‌نگاری در دنیا، تفاوت روزنامه‌نگاری آنلاین و کاغذی در اصول خبرنویسی نیست، بلکه مهارت‌های فنی کار در فضای سایبر آموزش داده می‌شود.
توسعه روزنامه‌های آنلاین
برای نخستین گام در توسعه روزنامه‌های آنلاین باید درک صحیح از مفهوم آنلاین را ایجاد کرد تا یک روزنامه‌نگار در این فضا بداند چگونه مطلب خود را تنظیم کند یا از چه تصاویری استفاده کند تا مخاطب برای خواندن آن مطلب جذب شود. البته نباید فراموش کرد وقتی عده‌اندکی به فضای اینترنت دسترسی دارند، نمی‌توان به رشد و توسعه رسانه‌های آنلاین امیدوار بود؛ چراکه افزایش مخاطب سبب رقابت برای جذب آنها می‌شود. هنوز در ایران مشکلا‌ت اولیه در توسعه روزنامه‌های آنلاین باقی مانده است، به عنوان نمونه، زیرساخت‌های فنی ما از آمادگی لازم برخوردار نیستند، در کنار آن دسترسی به اینترنت هزینه بالا‌یی دارد و بیش از دوسوم افراد جامعه، امکان تامین این هزینه‌ها را ندارند. با این حال باید دید روزنامه‌نگاری آنلاین در ایران که عمر چندانی از آن نمی‌گذرد و نهال نوپایی است چه زمانی به مفهوم واقعی و کارکردهای خاص خود شکل خواهد گرفت.