وبلاگ به مثابه یک رسانه

همشهری آنلاین - محمدرضا فهمیزی: (خلاصه شده)

تا پیش از عمومیت یافتن اینترنت، رسانه‌ها تعریفی کلیشه‌ای و کارکردی محدود داشتند، اما با گسترش اینترنت و فرزندان بعدی آن از جمله: سایت‌ها، روزنامه‌های الکترونیکی و وبلاگ‌ها، مرزهای دنیای رسانه‌ها توسعه شگفت‌انگیزی یافت و رسانه‌های جدید قدرتی بسیار بیشتر از نسل قبلی خود یافتند.

در این مقاله هدف این است که به اهمیت و کارکرد وبلاگ به عنوان یکی از تأثیرگذارترین و مهم‌ترین رسانه‌های هزاره سوم میلادی بپردازیم.

تاریخچه وبلاگ
نخستین بلاگی که چنین نامی داشت در سال 1994 توسط «دیو وینر» به وجود آمد. اما واژه وبلاگ برای اولین بار در سال 1997 توسط  «جان بارگر» در سایت robot wisdom به کار برده شد. تعداد وبلاگ‌ها در آغاز بسیار اندک بود، به نحوی که تا سال 1999 تنها 23 وبلاگ وجود داشت. این رقم در اواسط سال 2000 به بیش از 1000 و دو سال بعد به بیش از نیم میلیون رسید.

 در حال حاضر نیز به نوشته سایت ایتالیایی کانا وب بیش از 2/27 میلیون وبلاگ فعال وجود دارد و روزانه بیش از 75 هزار وبلاگ به آنها افزوده می‌شود (البته تعداد  کل وبلاگ‌های فعال و غیرفعال شاید از 100 میلیون هم بیشتر باشد).

محتوای وبلاگ‌های اولیه غالباً شامل: مجموعه‌ای از لینک‌ها و توضیحات متناسب با علاقه نویسنده بود. سپس وبلاگ‌هایی که جنبه دفترچه خاطرات شخصی داشت به وجود آمد و در ادامه نیز شاهد وبلاگ‌هایی تخصصی در زمینه‌های گوناگون همچون: نجوم، روزنامه‌نگاری، مذهبی، سیاسی و... بودیم.

خریدن بلاگر (بزرگترین سرویس وبلاگی) توسط گوگل (بزرگترین موتور جست‌وجوی اینترنتی) از مهم‌ترین دلایل اهمیت وبلاگ‌ها در جهان امروز است، ضمن این که در حال حاضر هر جا رسانه‌های رسمی مثل: رادیو، تلویزیون، مطبوعات و خبرگزاری‌ها حضور نداشته باشند این وبلاگ‌ها هستند که می‌توانند کار اطلاع رسانی را انجام دهند. از جمله وبلاگ معروف «سلام پکس» که در جریان جنگ دوم آمریکا و عراق در سال 2003 به عنوان مهم‌ترین منبع خبری، حتی برای بزرگترین خبرگزاری‌ها و روزنامه‌های دنیا، در خصوص وضعیت شهر بغداد در آمده بود.

در ایران نخستین وبلاگ‌ها از حدود 5 سال پیش به وجود آمد و در حال حاضر تنها در سایت پرشین بلاگ حدود 700 هزار وبلاگ وجود دارد. کل وبلاگ‌های فارسی زبان بیش از 000/200/1 تخمین زده می‌شوند که البته فقط حدود نیمی از آنها فعال هستند.

ویژگی‌های وبلاگ‌ها
ساختن وبلاگ‌ها بسیار راحت است فقط باید فرم مختصر و ساده‌ای را- که بیشتر از چند دقیقه طول نمی‌کشد- پر کرد تا صاحب وبلاگ شد. برای گذاشتن مطلب هم در آن نیاز به اتصال به اینترنت نیست می‌توان مطلب را تایپ و پس از اتصال، آن را در وبلاگ Paste کرد.

وبلاگ‌ها به دلیل سهولت ساخت و استفاده از آنها و همچنین زبان ساده‌ای که دارند به قشر خاصی از جامعه محدود نیستند یعنی از رئیس جمهوری گرفته تا حتی فروشنده یک فروشگاه می‌توانند نویسنده وبلاگ باشند.اما شاید مهم‌ترین ویژگی وبلاگ‌ها را بتوان رهایی آنها از محدودیت و قید و بند سانسور دانست. بدین ترتیب که در کلاس‌های روزنامه‌نگاری می‌گویند هر رویداد تا پیش از انتشار توسط رسانه‌ها (مطبوعات و رادیو و تلویزیون) تحت تأثیر عوامل مختلف درون سازمانی شامل:

 1- سیاست‌های خبری آن رسانه  2- تأثیر ارزش‌های اجتماعی، سیاسی، مذهبی و فرهنگی و... هر جامعه بر آن رسانه 3- باورها و اعتقادات شخصی خود خبرنگار 4- مسایل فنی مثل: کمبود جا در مطبوعات و دقت در رادیو و تلویزیون

و برون سازمانی شامل:
1 - محدودیت‌های قانونی 2- اعمال نفوذ اشخاص حقیقی و حقوقی 3- اعمال نفوذ صاحبان آگهی 4- تأثیر گروه‌های فشار 5- مخاطبان 6- منابع خبری (روابط عمومی سازمان‌های مختلف و خبرگزاری‌ها) قرار می‌گیرد.

بنابر این هرگز خبری که نهایتاً به اطلاع مردم می‌رسد بازتاب کامل واقعیت نیست اما وبلاگ‌ها چون تحت تأثیر این عوامل نیستند (مگر باورها و اعتقادات شخصی خود نویسنده) و به‌علاوه نویسندگان آنها می‌توانند هویت خود را پنهان نگهدارند، سانسور در آنها جایی ندارد، بنابر این نه تنها باعث تخلیه روانی و آرامش روحی نویسندگانشان می‌شوند بلکه در کل با تکثیر دیدگاه‌ها باعث افزایش تفاوت‌ها و سؤال‌ها و رشد هویت‌های فردی می‌شوند.

 اما از سوی دیگر به دلیل آزادی بیان بی‌حد و مرزی که دارند بعضاً مطالبشان بسیار بی‌پروا و بی توجه به منافع ملی و مصالح ملی است  و به همین خاطر گاهی نمی‌توان چندان به صحت نوشته‌های آنها اطمینان داشت.

از دیگر ویژگی‌های مهم وبلاگ‌ها سرعت بالای به روز شدن اخبار است که حتی از رادیو هم بیشتر است. مثلاً وقتی حدود ساعت 5 صبح 14 دسامبر 2003 خبر دستگیری صدام اعلام شد٬ مهم‌ترین روزنامه‌های آمریکا در بهترین حالت 10 ساعت بعد با انتشار ویژه‌نامه‌ای این خبر را منتشر کردند. در حالی که وبلاگ‌ها و روزنامه‌های الکترونیکی به صورت لحظه به لحظه به انتشار تازه‌ترین اخبار و تصاویر پرداخته بودند.

 البته وبلاگ‌ها این مزیت مضاف را هم دارند که می‌توانند از طریق لینک‌های متعدد، اطلاعات بیشتری در خصوص موضوع و زمینه کاری خود در اختیار مخاطبانشان قرار دهند.

آخرین نکته قابل ذکر در این زمینه این است که وبلاگ‌ها می‌توانند به صورت منفرد یا بعضاً هماهنگ با هم از طریق تمرکز روی موضوعی خاص نقش مؤثری در جلب توجه و تحریک افکار عمومی داشته باشند.

تفاوت وبلاگ و روزنامه کاغذی
1 - وبلاگ‌ها به جای اخبار جاری و رسمی بیشتر به مخاطبان خود در باره اخبار غیررسمی، خاص و حاشیه‌ای اطلاع می‌دهند.
2 - نسل جوان امروز روزنامه خوان نیست و به کامپیوتر بیشتر عادت کرده است.
3 - امکان دسترسی به مطالب گذشته (آرشیو) خیلی راحت‌تر از روزنامه‌های کاغذی است.
4 - امکان دسترسی به اطلاعات اضافه مرتبط (با توجه به لینک‌های موجود) خیلی راحت‌تر است.
5 - امکان استفاده از صدا، تصویر و فیلم هم در آن وجود دارد.
6 - امکان ذخیره مطالب مورد نظر راحت‌تر است.
7 - امکان ارسال نظرات یا مطالب مورد نظر توسط ایمیل بسیار راحت‌تر است.
8 - محدودیت جا وجود ندارد.
9 - هزینه‌های کمرشکن تهیه دفتر، تجهیزات، کاغذ، چاپ، توزیع و... را ندارد.
10 - وبلاگ‌ها می‌توانند هر لحظه اطلاعات خود را تکمیل کنند، اما روزنامه‌های کاغذی در بند زمان هستند و مجبورند تا شماره یا چاپ بعدی صبر کنند.

آمار بازدیدکنندگان وبلاگ ها

تعداد بازدیدهای انجام شده از سه وبلاگ زیر تا ساعت ۱۷ روز شانزدهم دیماه ۱۳۸۵ به شرح زیر است:

http://elernews.blogsky.com          ۷۰۵۵

http://entecnews.blogsky.com         ۴۲۹۸

http://resacnews.blogsky.com         ۴۲۲۶

به نظر می رسد تعداد مجموع ۱۵۵۷۹ بازدید از این وبلاگها طی مدت ۸۶ روز٬ یا به عبارت دیگر به طور متوسط ۱۸۱ بازدید در هر روز٬ یک پیام داشته باشد: اینترنت با امکانات ایجاد سایت٬ ساختن وبلاگ٬ تشکیل گروه٬ ایجاد فوروم٬ تنظیم صندوق پستی مشترک٬ سازماندهی و شرکت در وبینارها٬ شرایط کاملا مناسبی فراهم آورده است تا به یکدیگر آموزش بدهیم٬ از یکدیگر بیاموزیم٬ با هم ارتباط برقرار کنیم و به پیشرفت مجموعه ها به صورت یک سازمان یادگیرنده کمک کنیم.

در این مدت سه ماهه٬ دوستان زیادی در مراجعه به وبلاگ٬ نظرات و پیشنهادهایی نوشته اند٬ راهنمایی هایی کرده اند و امکاناتی را معرفی کرده اند که بسیار مفید بوده است. البته با توجه به ماهیت و کارکد وبلاگ های یادشده٬ این نظرات پس از مطالعه حذف شده است. اما دریافت آنها٬ هم علاقه خوانندگان و هم ذوق و توانایی آنان را در یاد دادن مطالب جدید به نویسنده وبلاگ نشان می دهد.

این همه در حالی صورت گرفته است که نویسنده به ضعفها و محدودیت های خود واقف است. مسلما اگر خوانندگان٬ خود دست به کار شوند و وبلاگ های دیگری راه اندازی کنند٬ موفق تر خواهند بود و جامعه از زحمات آنان بیشتر بهره مند می شود. برای مقایسه٬ ذکر این نکته کافی است که برخی از وبلاگ ها٬ رکورد یک میلیون بازدید در روز را پشت سر گذاشته اند.

فردا دیر است! از همین امروز دست به کار شوید. اگر مشخصات و آدرس وبلاگ آموزشی خود را ذکر کنید٬ قطعا در همینجا و از همین طریق به دوستان معرفی می شود.

حذف آرام وبلاگ‌ها از لیست ثبت‌نام

بنا به اعلام معاونت امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی وزارت ارشاد ثبت وبلاگ‌های بدون دامنه اختصاصی اجباری نیست.
به گزارش مهر، معاونت امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی در پی انتقادهایی که از طرح ساماندهی پایگاه اینترنتی در هفته نخست آغاز این طرح بروزکرد با اصلاح بخش‌هایی از راهنمای ثبت نام پایگاه‌های اینترنتی در تارنمای خود به این ترتیب وبلاگ‌ها را از این طرح مستثنی کرد.
این اقدام بدون هیچ گونه اطلاع‌رسانی رسمی ازروز گذشته وتنها با اصلاح متن موجود درپایگاه اینترنتی وزارت ارشاد صورت گرفته است .
معاونت امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از روز شنبه 9 دی 1385 با ارسال بیانیه‌ای به رسانه‌های گروهی خبر از ساماندهی وبلاگ‌ها و پایگاه‌های اینترنتی به زبان فارسی داده بود.