جایگاه فیلترینگ در ایران کجاست؟

هموطن سلام٬ رضا هاشمی- پیش نیاز هرگونه بحث سازنده و انتقادی دانش کافی از موضوع است. امروز فیلترینگ سایت های اینترنتی از موضوعات مورد توجه رسانه ها و مردم است و در این نوشته مروری اجمالی بر بحت فیلترینگ و جایگاه آن در اینترنت و ایران کرده و پاسخی به برخی سوالات مرسوم می دهیم.

*فیلترینگ و جایگاه قانونی آن کجاست؟
جلوگیری از انتشار مطالب و یا دسترسی به سایت های اینترنتی توسط دولت ها و یا هریک از مراجع تصمیم را سانسور یا فیلترینگ اینترنتی می نامیم. اینترنت یک رسانه نوین محسوب می شود و همانگونه که در مورد دیگر رسانه ها کنترل و محدودیت های دولت ها حاکم بوده است، انتظار می رود در مورد اینترنت مواردی اعمال شود.

*تفاوت کنترل محتوای اینترنتی با غیر اینترنتی در چیست؟
نکته اینجاست که در فضای اینترنت با یک رسانه جهانی روبه رو هستیم که مرز های مرسوم حکومت ها و کشور ها را درنوردیده و در دسترس عامه قرار گرفته است و به همین دلیل قوانین رسانه های دیگر را به سختی می توان به آن تعمیم داد و از طرفی یک قانون یکپارچه که تمام کشور ها با آن موافق باشند، وجود ندارد. همان گونه که ماهواره ها فضای دسترسی رادیو و تلویزیون ها را جهانی کرده اند در اینترنت هم با یک رسانه جهانی روبه رو هستیم. مطالبی که در یک رسانه ملی می تواند مورد کنترل و محدودیت باشد به راحتی می تواند در یک سایت اینترنتی در خارج از کشور نگهداری شده و دسترسی به آنها از طریق اینترنت امکان پذیر است.
در این حالت دولت و حاکمیت تابع قوانین بین المللی بوده و در محدوده این قوانین می تواند سایت های منتشر کننده را محدود و تحت تعقیب قرار دهد و از طرفی ساختار توزیع یافته و گستردگی اینترنت نیز به گونه ای است که کنترل آن از نظر فنی غیر ممکن و یا در بردارنده هزینه های بسیاری است.
بنابر این یک راهکار دولت در این زمینه می تواند بستن مسیر های دسترسی به این سایت ها از داخل کشور باشد که در ایران به عنوان فیلترینگ اینترنتی شناخته می شود. البته موضوع فیلترینگ اینترنتی هم از جهت دسترسی به آن و هم از نظر کنترل و محدودیت بر منتشر کننده قابل بررسی است.

* آیا فیلترینگ اینترنت فقط در ایران است؟
خیر. تقریبا در تمام کشور های دنیا قوانینی برای کنترل محتوای سایت ها و یا محدود کردن دسترسی به برخی سایت های اینترنتی وجود دارد. برخی از کشور های صنعتی که می توانم نام ببرم عبارتند ازاسترالیا، کانادا، آمریکا، فرانسه، ایتالیا، انگلستان و روسیه. سوالی که در این مورد پیش می آید این است که پس این همه دعوا بر سر چیست؟
موضوع این است که در برخی کشور ها موضوع اعمال کنترل و محدودیت در اینترنت زیاد تر و جدی تر و متفاوت با سایر کشورهاست و همراه با مشکلات و اشتباهات فنی و یا اعمال سلیقه های مختلف است و مورد اعتراض کاربران آن کشور ها قرار می گیرد.مثلا در برخی کشور ها نظیر انگلستان سیستم فیلترینگ اینترنت در ابعاد ملی وجود دارد که فقط روی سایت های مرتبط با سوءاستفاده از کودکان و یا قاچاق زنان عمل می کند و با وجودی که از نظر فنی زیرساخت سانسور و فیلتر وجود دارد ولیکن اعتراضات خاصی را برنمی انگیزد، هر چند که با تغییر قوانین و یا سیاست های آن کشور می تواند در ابعاد فیلترینگ موثر باشد.

*جایگاه فیلترینگ سایت های اینترنتی مرتبط با موضوعات جنسی کجاست؟
اینگونه سایت ها در تمام کشور های دنیا با قوانین محدود کننده همراه هستند. در کشور های اسلامی دسترسی به سایت ها در ابعاد ملی و از سمت کاربر و سرویس دهنده اینترنت محدود شده است و راه اندازی سایت های داخلی با این موضوعات ممنوع است.
در کشورهای صنعتی روی محتوای سایت های با موضوع سوء استفاده از کودکان و قاچاق زنان و کودکان کنترل انجام شده و از سمت سرویس دهندگان وب این سایت ها مسدود می شوند. در برخی مدارس و یا موسسات و یا سرویس دهندگان اینترنتی نیز دسترسی به این سایت ها محدود است.

*جایگاه فیلترینگ سایت های سیاسی چگونه است؟
اعمال کنترل و محدودیت در این زمینه در تمام کشور ها وجود دارد. ابعاد این فیلترینگ در برخی کشور ها بیشتر از بقیه است. برای مثال سایت هایی که موضوع هولوکاست را زیر سوال ببرند و یا در مورد نازیسم و یا فاشیزم تبلیغ کنند در اغلب کشور های اروپایی یا آمریکا از نظر قانونی مورد تعقیب قرار می گیرند و سرویس دهندگان ملزم به از کار انداختن اینگونه سایت ها می شوند.
برای مقایسه میزان سانسور در اینترنت معیار های محکم و جامعی وجود ندارد. برخی سازمان های بین المللی در این زمینه اقدام به تهیه نقشه فیلترینگ در اینترنت نموده اند و کشور ها را درجه بندی کرده اند.برای مثال کشورهای چین، کره شمالی،سوریه، کوبا، ویتنام، مالدیو، میانمار، تونس و ازبکستان جزو مناطق سیاه اینترنت محسوب می شوند.
کشورهای امارات متحده عربی، عربستان سعودی، یمن، کره جنوبی و برزیل جزو مناطق خاکستری این نقشه ترسیم شده اند.

*جایگاه فیلترینگ در ایران چیست؟
در کشور ما متاسفانه کلمات مرتبط با موضوعات جنسی جزو پر جست وجو ترین کلمات کلیدی مورد استفاده در موتور های جست وجو هستند که عموما مورد فیلتر قرار می گیرند. اینکه چرا اینچنین است فراتر از موضوع این نوشته است و به بستر های فرهنگی، اجتماعی و جمعیتی کشور برمی گردد. بعد از موضوع جنسی پر جست وجو ترین کلمات کلیدی کلماتی چون فیلترشکن، پراکسی و یا عبور از فیلتر هستند که تا حد زیادی به دسترسی به سایت های جنسی مرتبط می شوند. با توجه به اینکه ایران کشوری اسلامی است با توجه به قوانین کشور بدیهی است که در این زمینه اقدامات موثر در جهت کنترل دسترسی به اینترنت انجام پذیرد.

*مشکلات فیلترینگ در ایران چیست؟
فیلتر شدن اشتباه، شفاف نبودن قوانین و برخوردهای سلیقه ای، سوء استفاده برخی سرویس دهندگان از فضای مخالفت با فیلترینگ و فرار از واقعیت های جهانی از مهمترین مشکلات این عرصه است. فیلتر شدن یک سایت به معنای مرگ آن سایت می باشد.فیلترینگ اشتباه یکی از معضلات فیلترینگ در ایران است.